Von Restorff ve Matrix'ten Çağrıştırdıkları

Etkiler ve tepkiler köşesindeki bugünkü yazım Von Restorff etkisi,  Matrix’teki Kırmızılı Kadın ve Beyaz Tavşan üzerine… Bilenler bilir, Matrix karakterlerinden biri olan Mouse, Neo’nun eğitimi için bir program hazırlar ve programda eğitim sırasındayken Neo, tek tipleşmiş kalabalık içinden süzülerek gelen Kırmızılı Kadın’ı fark eder (bu sahnede gösterilen kalabalık, kendileri için biçilen role adapte olmuş, robotlaşmış, kendilerine, birbirlerine ve gerçeklere karşı yabancılaşmış, gündelik hayatlarındaki iş koşuşturması halinde gösterilmektedir, gözleri kendi ayaklarına kitlenmiş durumdadırlar, etraflarına hiç bakmazlar, içinde bulundukları durumun farkında değildirler, onu bunu bilmez-bildiğini görmez-görmeden de inanmazlar (Duman’ı severim 💗😊). Neo’nun Kırmızılı Kadın’ı fark etmesinin sebebi, tabi ki bizim Von Restorff’tur. 

Von Restorff etkisi, bir grup içerisinde farklı olanın daha çok dikkat çektiği ve dikkat çekenin daha kolay öğrenilip hatırlandığı üzerine kurulmuş bir kavram olup ismini, kavramı 1933 yılında ortaya atan Hedwig Von Restorff’tan almıştır. Matrix’e dönersek, siyahlar giymiş, tek tip, robotlaşmış yansımalar içindeki Kırmızılı Kadın’ın, Neo’nun neden bu kadar dikkatini çektiğinin psikolojik temelli açıklamasını Von Restorff ile yapmış oluruz. Eğitim programındaki kalabalık, kırmızılar içinde ve söz konusu kadın gibi çekici olsaydı, bizim Kırmızılı Kadın Neo'nun dikkatini bu kadar çeker miydi? Von Restorff'a göre hayır! Yani bu etkiye göre bir şeyin dikkat çekmesi için, diğerlerinden farklı olan bir özelliğinin olması gerekmektedir [Not: Pazarlama blogumda yazdığıma göre pazarlamadan örnek vermeden olmaz😀 Pazarlamada  dikkat çekmek yetmez, akılda kalıcılık sağlanmalıdır, bu nedenle reklamlarda sıklıkla dikkat çeken çekici modeller ve ünlü kişiler kullanılır; fakat reklamcıların gözden kaçırdıkları nokta, bu çekici modellerin çekicilikleriyle ürünün önüne geçmesi, bir vampir edasıyla ürünün kanını emerek vampir etkisi oluşturması ve bu etkiyle tüketicinin aklında kalan tek şeyin ürün/marka değil de kendileri olmasıdır😄].

Vampir demişken Brad Pitt'in Vampirle Görüşme filminden bir görsel paylaşmadan olmaz😉

Filme dönersek, peki Matrix filminde Von Restorff’un etkisi altında kalan Neo neler yapmıştır? Tabi ki beyaz tavşanı takip etmiştir. Filmin başında Neo, bilgisayarına gelen “beyaz tavşanı takip et..” (follow the white rabbit..) mesajını görür. 

Sonrasında  kapısını çalan grup içerisindeki bir kızın omzunda da beyaz tavşan dövmesi gören Neo, her zamanki rutin hayatında bir farklılık olduğunun farkına nihayet varır ve mesajı takip eder. Gelen bu mesaj, Neo’yu gerçeği aramaya yönlendirirken, etrafında olup bitenlerin farkına varmasını sağlamıştır.

“Beyaz tavşanı takip et” metaforu, Alice Harikalar Diyarında filminde de kullanılmıştır. Filmde rutin hayatından bunalmış Alice, kaçış kapısı olarak gördüğü beyaz tavşanı takip etmiş ve sonunda tavşan çukuruna düşmüştür-tıpkı Neo’nun Matrix’e düşmesi gibi-ama aslında hep orada değil miydi?!-tavşanı takip edip çukura düşen Alice için beyaz tavşan, gerçeklerin ve etrafında olup bitenlerin farkına varmasını sağlayan başlangıç noktasının metaforudur. Tavşan metaforu, gerçeklerin farkına varmayı sağlayan ve harekete geçiren güç olarak her ne kadar Donnie Darko filminde de kullanılmış olsa da buradaki tavşan beyaz değildir ve sevimli olmaktan çok uzaktır, diğer tavşanlardan oldukça farklıdır ve Von Restorff’un bu açıdan bana göre güzel bir örneğidir.

Donnie Darko Filminden-Frank the Bunny😱😀

Filmle ilgili yazılacak dünya kadar şey varken yazımı söylemekten çok hoşlandığım (fonetik

olarak=)) Latince bir deyişle bitirmek isterim: Epucurus der ki: “Non fui, fui, non sum, non curo”. Anlamı ise şöyle: “Yoktum, varım, olmayacağım, umurumda değil”. Eski dönemlerde sıklıkla mezar taşı yazısı, günümüzde de genellikle kol ve omuzda dövme olarak kullanılan bu deyiş, bana göre “başladığım yere nasıl olsa döneceğim, bu nedenle irademiz yetersiz ve onu kullanmak manasız” gibi bir anlama geliyor (derin felsefi analizini yapmak bu yazının konusu değil). Peki bunun konuyla/Matrix’le ilgisi ne? Şöyle ki Neo, Von Restorff etkisi altında kalıp beyaz tavşanı takip etmiş ve bir “uyanış” yaşamıştır; fakat bu uyanışı büyük çoğunlukla iradesini kullanarak yaptığı seçimlere borçludur.

Morpheus’un Neo’ya söylediği sözü hatırlayalım: “Ben sana sadece kapıyı gösterebilirim; ama kapıdan geçmek senin seçimin”. İradesini kullanarak kırmızı hapı tercih eden ve böylece kapıdan geçmeyi seçen Neo, bilgisayarına gelen ilk mesaj olan “Uyanış”ı (Wake Up, Neo…) da böylece gerçekleştirmiş olur.

Ve tabii kendi farklılıklarının farkına vararak, kendini bilerek bu uyanışı yaşar. Kahin’in mutfak kapısının üstünde yazan “Temet Nosce” (Kendini Bil) mesajı da böylece yerine ulaşır.

Farkındalığınızı artıracak tavşanlarla karşılaşmanız dileğiyle!..
Temet Nosce!