AYŞE’NİN İSTATİSTİKSEL AÇIDAN AŞK HİKAYESİ

Aşağıda okuyacağınız aşk hikayesi, duygusal/romantik bir aşk hikayesi değil, gayet sıradan-mantıksal bir aşk hikayesidir. Bu nedenle isimler de tesadüfi olarak (randomly selected), akla ilk gelen kız ve erkek isimleri kullanılarak-herhangi bir anlam yüklenmeden- belirlenmiştir (kolayda düşünce=kolayda örnekleme). Ayşe, sabah 8-akşam 5 çalışan, monoton hayatını çok seven, sıradan, mantıklı (?) bir insandır. Artık 30lu yaşlarına yaklaştığından, çevresindeki insanların evlenip çoluk çocuğa karışması konusundaki baskılarından muzdarip, eş arayışı içindedir. Sosyal bir insan olmadığı için Ayşe, eş arayışı konusunda kendisini ana kütlesiyle (iş ortamındaki insanlar) sınırlandırmıştır. Mehmet de Ayşe ile aynı iş yerinde çalışmaktadır. O da 30lu yaşlarını geçmiştir; o da bir araştırma içindedir; fakat Mehmet’in araştırma amacı evleneceği kızı bulmak değil, eğleneceği kızı bulmak olduğundan Mehmet, Ayşe gibi kapsamlı bir araştırma yapmaz. Ayşe ve Mehmet, bir gün bir örneklem içerisinde (iş yerinin yemekhanesi) birbirlerini görürler. İlk görüşte aşk olmasa da-dedik ya romantik değil diye-ilk görüşte mantıkları devreye girer. Birbirlerini öncelikle ön teste (pilot test-pretest) tabi tutarlar. Fiziksel özellikler (güzel-çirkin, uzun-kısa vb.),  kılık-kıyafet, hal-tavır, vb. gibi kategorik değişkenlerini incelerler-bu kısmı daha çok Mehmet inceler. Aynı iş yerinde çalıştıkları için aylık gelir vb. gibi oransal değişkenlerinin bilgisine zaten öncesinden sahiptirler. Kategorik ve oransal değişkenler ön testten geçtikten sonra, artık Ayşe için Mehmet hakkında literatür taraması yapma vakti gelmiştir. 

Literatür taraması yapmak için Ayşe’nin, Mehmet’in yakın arkadaşları, akrabaları gibi bazı temel kaynaklara ihtiyacı olmuştur. Bu yakın arkadaşların geçerlilik ve güvenilirlik testine tabi tutulması gerekir ki ilişkileri hakkında daha en başından sistematik hata yapıp mutsuz olmasın Ayşe. Ama Ayşe “yakın arkadaş, aile üyesi vb. gibi” beşeri faktörlerin taraflı yayın yapabilme olasılığını göz önünde bulundurmaktadır. Bu nedenle Ayşe, standardize edilmesi daha kolay olan facebook, instagram vb. gibi sosyal medya mecralarından literatür taraması yapmaya karar verir. 

Mehmet hakkında facebook ve instagram üzerinden derin bir literatür analizine giren Ayşe, Mehmet’in paylaştığı fotoğraflar, yaptığı yorumlar, takip ettiği insanlar gibi bağımsız değişkenleri regresyon analizine tabi tutup bir sonuca varma amacındadır. Ama bunun için öncelikle değişkenlerin normal dağılıma uyup uymadığına karar vermesi gerekir. Yani fotoğraflar, yorumlar ve takip edilen kişiler sakıncalı mı değil mi?! Aslında bu değişkenler Ayşe için normal dağılıma uymamaktadır. Mehmet’in örneklemi olan arkadaş listesinde kız sayısının fazla olmasından mıdır bilinmez, Mehmet sürekli kızlarla fotoğraf paylaşmıştır. Takip ettiği kız sayısı da erkek sayısının 5 katıdır. Ayrıca fotoğrafların altına yapılan yorumlar da açık uçlu sorular misali her yöne çekilebilir türdendir. Ama Ayşe (günümüzde hemen hemen bütün araştırmacıların yaptığı gibi!), normallik varsayımını görmezden gelerek ilgili değişkenleri yine de regresyon analizine tabi tutmaya karar verir-ne de olsa artık evlenmenin vakti gelmiştir. 

Yaptığı analiz sonucunda çoklu doğrusal bağlantı problemiyle karşılaşır Ayşe. Yani bağımsız değişkenler arasında doğrusala yakın bir ilişki tespit eder: Mehmet’in sürekli kızlarla fotoğraf koyması gibi. Mehmet’in her fotoğrafın altına açık uçlu yorumlar yaparak hata terimini tekrarlıyor olması da otokorelasyonun habercisidir. Zaten normallik varsayımını ihlal etmişti Mehmet, e fotoğraflar arasında çoklu doğrusal bağlantı var, yorumlar da otokorelasyonu gösteriyor. Ayşe’nin artık bu istatistiklerden bir sonuca varması gerekmektedir. Mehmet, regresyon analizine uygun değildir. İstatistiksel açıdan anlamlı bir huyu da yoktur zaten Mehmet’in. 

Doğal olarak sonuç da bellidir: “Ayşe ile Mehmet arasında anlamlı bir ilişki yoktur”.

Ayşe-istatistik sağ olsun-hayatının hatasını (tesadüfi hata) yapmaktan kurtulup doğru bir karar verir. Sonuçta Mehmet, Ayşe’nin ana kütlesinin sadece bir elemanıdır. Ayşe’nin iş yerindeki ana kütlesi de neyse ki daha regresyon analizine tabi tutacağı pek çok adayı barındırmaktadır. Ama Ayşe bu olaydan bir ders çıkarmıştır. O da araştırmaya başlamadan önce sağlam bir araştırma sorusu belirlemek. Yani ne istediğini bilmek! Bu tez konusu belirlemek gibi bir şeydir. Bitirmenin yarısıdır. Zaman kaybını önleyendir. Ee ne diyeyim.. Umarım bu zorlu araştırma süreci sonunda hata terimlerinden arınmış olan, normal dağılım gösteren, standart sapması da düşük olan evleneceğin adamı bulursun Ayşe!

NOT:

· 😊 Hikayedeki isimler sadece, yazarın aklına gelen ilk isimler olduğu için-kolayda örnekleme mantığıyla-seçilmiştir.

·  😊 Hikayenin bilimsel bir amacı yoktur, sadece istatistiksel terimlerin gündelik hayata-tipik insan ilişkilerinden bir örneğe-uyarlanması amaçlanmıştır.

·    😊Yazar istatistikçi değildir, sadece istatistiği seven naçizane bir araştırmacıdır. Bu nedenle söz konusu terimlerle ilgili hata yapıldıysa affola!